Een uitpuilende wachtkamer, stapels administratie en de klok die verder tikt. De werkdruk in de zorg is hoog en de tijd is kostbaar. Hoe maak je je consult zo effectief mogelijk? In deze blog beschrijf ik 5 veel voorkomende problemen in de communicatie tussen zorgprofessional en patiënt. Natuurlijk met bruikbare tips om de uitleg visueel te maken om miscommunicatie te voorkomen.
*Ik heb het voor de leesbaarheid over een ‘patiënt’ in een spreekkamer in een huisartsenpraktijk of op een polikliniek van het ziekenhuis. Het kan net zo goed over een ‘cliënt’ in een therapiesessie of thuissituatie gaan.*
De patiënt voelt zich niet gehoord
Elke patiënt wil gezien en gehoord worden. De stap naar een dokter of therapeut is soms groot en is niemands hobby. Er is een reden waarom de patiënt juist nu en met deze klacht bij je zit. Soms is er meer nodig dan alleen een luisterend oor (terwijl je ondertussen in het dossier typt omdat de tijd verder tikt). Een patiënt wil weten of je hem begrijpt en echt goed luistert. Pas dan voelt hij zich serieus genomen.
Tip 1: Teken een lichaam. Dit kan gewoon met een cirkel als hoofd en een rechthoek als torso. Twee ogen en wat provisorische ledematen maken het herkenbaar genoeg. Laat zien dat je de patiënt hoort door mee te ‘tekenen’. Denk niet te ingewikkeld. Een cirkel om een ledemaat of een pijl in de richting waarop de pijn uitstraalt is voldoende om dat te laten zien.
De patiënt heeft een andere moedertaal of is laaggeletterd.
Ongeveer 1 op de 9 Nederlanders tussen de 16 en 65 jaar heeft moeite met lezen en schrijven (bron: Rijksoverheid). Meer dan de helft daarvan heeft Nederlands als moedertaal. Ze kúnnen wel lezen en schrijven, alleen niet goed genoeg om goed mee te komen in de samenleving. Hierdoor kunnen ze minder goed omgaan met informatie over gezondheid, ziekte en zorg. Ze voelen zich vaak minder gezond en hebben moeite met het lezen van instructies of bijsluiters. Ook gebruiken ze minder zorg vooraf en nazorg. Daarnaast kunnen anderstaligen en kinderen moeite hebben om uit te leggen waar ze pijn hebben of wat ze voelen.
Tip 2: Leg alvast een basistekening klaar (psst; wil je het sjabloon van de afbeelding hierboven gratis ontvangen om uit te proberen klik dan hier). Deze kun je kopiëren en keer op keer opnieuw gebruiken. Of je maakt net als ik gebruik van een uitwisbaar notitieboek (duurzamer!). Dit kan het hele lichaam zijn of een orgaan of lichaamsdeel waar je meestal je uitleg over geeft. Teken er zelf tijdens het gesprek dingen bij of laat de patiënt pijlen zetten, krassen of dingen omcirkelen. Hij is opgelucht dat hij niet ingewikkeld hoeft te doen en jij komt snel tot de kern van het probleem.
Diagnose Abacadabra
Dokters, verpleegkundigen of therapeuten vergeten nog wel eens dat zij jaren ervaring hebben in bepaalde ziektes of aandoeningen. Een patiënt heeft vaak geen idee waar je het over hebt. Laat staan wanneer je ook Latijnse woorden of afkortingen gebruikt. Hij zal uit beleefdheid of gemak ‘ja en amen’ zeggen, maar kan thuis niet navertellen wat hij mankeert of wat de dokter gezegd heeft. Vaak koppelt een patiënt verschillende klachten aan elkaar of ziet juist niet in wat het ene met het andere te maken heeft.
Tip 3: Neem hier de tijd voor. Dit is de basis voor dit consult en de consulten die nog zullen volgen. Laat in plaatjes zien hoe het lichaam werkt. Wanneer informatie via verschillende zintuigen de hersenen bereikt, kunnen deze dit sneller en beter verwerken. Het helpt dus voor zowel het begrijpen als het onthouden van informatie. Je kunt plaatjes uit boeken of van internet gebruiken, maar het werkt nog krachtiger wanneer je de uitleg tijdens het gesprek op papier tekent. Misschien kun je het daarna mee naar huis geven.
Onduidelijk beleid
Het is cruciaal om goed uit te kunnen leggen waarom je bepaalde medicijnen voorschrijft of waarom je aanvullend onderzoek aanvraagt. Misschien is het nog wel belangrijker om uit te leggen waarom je ervoor kiest om nog even af te wachten. Een patiënt heeft niets aan vaag taalgebruik of aan informatie die mooier gemaakt wordt dan het is. Stem wel de hoeveelheid informatie die je geeft af op de behoefte van de patiënt. Hou de informatie behapbaar en maak de patiënt niet onnodig angstig met een grote hoeveelheid details.
Tip 4: Vul de afbeelding uit tip 3 aan met pijlen of krabbels om uit te leggen wat het doel is van de behandeling of het vervolgonderzoek. Dit versterkt de vertrouwensband en maakt dat de patiënt zelf achter het beleid kan staan.
Je instructies komen niet goed over
Het gebeurt te vaak dat een patiënt zijn medicijnen niet of verkeerd inneemt, omdat hij instructie niet begrijpt. Of dat hij een oefening van de therapeut thuis op de verkeerde manier uitvoert, omdat hij geen idee meer heeft hoe het precies moet. Thuismetingen met bijvoorbeeld een bloeddrukmeter zijn niet altijd betrouwbaar. De patiënt leest de bijsluiter niet en doet maar wat.
Tip 5: Geef een geïllustreerde instructiefolder mee. Een illustratie laat in 1 oogopslag zien wat er bedoeld wordt. Bovendien wordt het eerder gelezen dan een stuk tekst.
“Maar ik kan niet tekenen..”
Dat is een zin die ik bijna altijd terug hoor als ik vertel over tekenen in de zorg. Zorgverleners zien het niet zitten omdat:
- Het tekenen te veel tijd kost: “Ik praat veel sneller dan ik teken.”
- Ze vinden dat ze niet goed genoeg kunnen tekenen: “Er zit niks herkenbaars in mijn tekening.”
- Ze er geen zin in hebben: “Het voelt ongemakkelijk, alsof ik weer op de kleuterschool zit.”
Medische informatie visueel maken helpt miscommunicatie in de zorg voorkomen. De tijd die het je kost om te tekenen, verdien je makkelijk terug wanneer de uitleg sneller begrepen wordt. Bovendien zal het je steeds gemakkelijker afgaan. Je hoeft niet goed te kunnen tekenen om iets uit te leggen. Het hoeft niet mooi te zijn. Een paar eenvoudige lijnen brengen de boodschap al over. En wanneer je het niet probeert, kun je ook niet weten hoe leuk het is, wat het allemaal oplevert en hoe blij patiënten met je zijn.
“En toch zie ik het niet zitten..”
Laat mij dan voor je tekenen. Ik heb inmiddels voor vele situaties in de zorg illustraties mogen maken (kijk hier voor een indruk). Van uitleg over medicatie tot werkbladen over emoties. En van instructiefolders voor thuismetingen tot informatie over ingewikkelde diagnoses. Doordat ik zelf werk als medisch professional weet ik welke vragen patiënten stellen. Ik heb ervaren hoe informatie snel en duidelijk overgebracht wordt.
Of zoals een opdrachtgever omschrijft: “Het is een vak apart om tekeningen anatomisch correct én overzichtelijk te houden – en Manon doet dat op een fantastische manier.’ En voor mij de belangrijkste reden: ik vind het wél leuk om te doen!
Laat mij voor je tekenen!
Ik vind het een uitdaging om alle kanten van de zorg en hulpverlening in een beeld te vangen. Mag ik eens met je meedenken om je uitleg visueel te maken? Neem geheel vrijblijvend contact op om te kijken wat ik voor je kan (be)tekenen.