Mo, een 70-jarige man, schuifelt onzeker de spreekkamer van de huisarts binnen. Hij heeft al weken last van plasproblemen, maar durft niet goed te vertellen wat eraan scheelt. Mo spreekt nauwelijks Nederlands en schaamt zich voor zijn gebrekkige taalvaardigheid.
Wanneer de huisarts hem vraagt naar zijn klachten, mompelt hij wat onsamenhangende woorden en knikt bedeesd. Hij voelt zich machteloos en dom. De arts begrijpt dat Mo zich niet op zijn gemak voelt en pakt een vel papier en een pen. Met enkele simpele tekeningen van een blaas, de prostaat en een plasbuis, laat hij zien waar hij het over heeft. Mo wijst en stelt vragen zonder direct te hoeven zeggen dat hij iets niet begrijpt. De beelden spreken voor zich en eindelijk kan hij uitleggen wat hij voelt.
Zo veel drempels
Het is moeilijk om je verhaal te doen of je klachten te omschrijven wanneer je geen of beperkt Nederlands spreekt. Je voelt je misschien dom of machteloos, en schaamte speelt vaak een grote rol. Bovendien kunnen cultuurverschillen het nog lastiger maken. Los van het niet bespreken van gevoelige onderwerpen, kan het ook respectloos zijn om een arts aan te geven wanneer iets niet goed begrepen wordt. ‘Ja, ik begrijp het’ is dan een sociaal wenselijk antwoord, maar betekent niet dat de boodschap goed over is gekomen.
Het inzetten van tekeningen kan deze barrière doorbreken, zonder dat het kinderachtig hoeft te worden. Met tekenen als communicatiemiddel maak je verbinding en contact. Iedereen wil zich gehoord, gezien en begrepen voelen. Tekeningen helpen om deze essentiële aspecten van communicatie te bevorderen.
Waarom werken tekeningen zo goed?
Tekeningen helpen om makkelijk de hoofdzaken in beeld te brengen en om sneller tot de kern te komen. Bijzaken worden niet getekend en verdwijnen daarmee vanzelf naar de achtergrond. Beeldtaal wordt eenvoudiger begrepen en beter onthouden dan woorden alleen. Dat komt omdat een plaatje sneller betekenis heeft dan een woord. Een zin als ‘ik ben kapot’ kan op vele manier geïnterpreteerd worden. Met een tekening laat je in 1 oogopslag zien wat er scheelt en dwingt je om concreet te worden. Complexe problemen worden helder en overzichtelijk, wat de patiënt de mogelijkheid geeft om makkelijker te spreken en daarmee een stukje regie over het gesprek of de behandeling te pakken.
De maagklachten van Amina
Amina, 45 jaar en van Marokkaanse afkomst komt bij de huisarts vanwege aanhoudende maagklachten. Ze spreekt gebrekkig Nederlands en heeft moeite om precies te beschrijven wat ze voelt. In haar cultuur is het ongebruikelijk om openlijk over lichamelijke klachten te praten, en ze voelt zich ongemakkelijk om haar klachten te uiten.
De huisarts merkt dat Amina zich schaamt en besluit een andere benadering te proberen.
- Hij pakt een vel papier en tekent een eenvoudige schets van het menselijke spijsverteringsstelsel, met de maag duidelijk gemarkeerd.
- Hij vraagt of Amina kan aangeven waar ze precies pijn voelt. Amina wijst naar de maag in de tekening.
- De huisarts tekent enkele symbolen zoals een brandend vuur voor brandend maagzuur, een mes voor scherpe pijn, en golvende lijnen voor krampen. Hij vraagt Amina om de symbolen aan te wijzen die haar pijn het beste beschrijven. Amina kiest het symbool van brandend vuur, wat aangeeft dat ze last heeft van brandend maagzuur.
- Hij legt aan de hand van de tekening uit wat er waarschijnlijk aan de hand is en hoe dt behandeld kan worden.
Amina krijgt voedings- en medicatieadviezen en voelt zich opgelucht dat ze eindelijk duidelijk heeft kunnen maken wat haar dwarszit, zonder zich zorgen te hoeven maken over haar taalvaardigheid.
Hoe gebruik je tekeningen?
Er zijn verschillende manieren om tekeningen in te zetten:
- Gebruik een Template: Gebruik een tekening van het menselijk lichaam en laat de patiënt aangeven waar de klachten zich bevinden. Dit maakt het makkelijk om specifieke problemen te lokaliseren en te bespreken.
- Focus op een Orgaan: Als de klachten te maken hebben met een specifiek orgaan, teken dan dat orgaan en geef uitleg aan de hand van de tekening.
- Visuele Bibliotheek: Leg een visuele bibliotheek aan met eenvoudige tekeningen van veelvoorkomende klachten of situaties. Zoek van tevoren makkelijk na te tekenen plaatjes op en houd ze bij de hand als naslagwerk. Wanneer je een tekening 20 keer hebt gemaakt, zul je merken dat je het net zo makkelijk tekent als dat je woorden schrijft.
Verrassend veel informatie
Je zult merken dat er verrassend meer informatie op tafel komt, zelfs bij patiënten die normaal gesproken niet veel zeggen. Ze voelen de betrokkenheid en interesse en durven in een tekening wel alles te vertellen waar ze anders geen woorden voor kunnen vinden. Hierdoor wordt niet alleen de communicatie verbeterd, maar ook de relatie tussen arts en patiënt versterkt. Iedereen wil zich immers gehoord, gezien en begrepen voelen, en tekeningen kunnen hierin een krachtig hulpmiddel zijn.
Hoe dan?
Wil je leren hoe je tekeningen zou kunnen toepassen in de praktijk als zorgverlener? Doe, net als meer dan 75 andere artsen, physician assistants, verpleegkundig specialisten en andere zorgverleners mee met de online cursus Tekenen in de zorg.